(08/7/2023) Quản lý chất lượng nguồn giống cây trồng, còn quá nhiều nỗi lo

Việc quản lý chất lượng giống cây ăn quả là một vấn đề đang gặp nhiều khó khăn và nỗi lo trong lĩnh vực nông nghiệp. Trên toàn vùng Đồng bằng Sông Cửu Long, Đông Nam Bộ, nơi tập trung đa dạng nguồn giống cây trồng, việc quản lý gặp nhiều thách thức.

Theo Cục Trồng trọt, tổng diện tích CAQ cả nước năm 2022 đạt hơn 1,2 triệu ha. Tổng sản lượng trái cây hằng năm hơn 13,5 triệu tấn đã và đang phục vụ tốt nhu cầu tiêu dùng trong nước, đồng thời tạo gia tăng xuất khẩu cả về chủng loại, cơ cấu sản phẩm, thị trường và giá trị kim ngạch, đóng góp tích cực vào tăng trưởng ngành trồng trọt. Riêng các tỉnh, thành miền Nam chiếm 726,4 nghìn ha (bằng 62% so với cả nước). ĐBSCL không chỉ là vùng sản xuất CAQ lớn nhất với 389 nghìn ha và là nơi cung cấp nguồn cây giống CAQ chủ lực cho cả nước.

Thông tin từ Viện Cây ăn quả Miền Nam, khu vực này hiện có hơn 1.600 tổ chức và cá nhân tham gia sản xuất, buôn bán giống cây trồng. Trong đó, chỉ khoảng 900 cơ sở đã đăng ký quản lý, còn lại hoạt động tự do và khó có thể quản lý chất lượng. Sự tăng số lượng cơ sở kinh doanh đã dẫn đến tình trạng cạnh tranh không lành mạnh, gây khó khăn trong công tác quản lý chất lượng và nguồn gốc cây giống. Điều này không chỉ gây thiệt hại kinh tế cho các nhà vườn mà còn ảnh hưởng đến thương hiệu và giá trị truyền thống của ngành hàng nông nghiệp.

Theo ông Nguyễn Minh Cảnh, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Bến Tre, tỉnh này là địa phương có diện tích sản xuất giống CAQ lớn nhất cả nước, với hơn 1.500 ha. Mỗi năm, tổng sản phẩm cây giống cung cấp cho thị trường đạt trên 20 triệu sản phẩm. Tuy nhiên, công tác quản lý giống cây trồng vẫn còn một số khó khăn, như vấn đề thị trường đầu ra và văn bản quy định về sản xuất, kinh doanh giống cây còn bất cập.

Ông Cảnh cũng nhận định rằng sự tồn tại quá nhiều cơ sở kinh doanh giống cây mà không tuân thủ sự quản lý của cơ quan chuyên ngành đã làm giảm đồng bộ và chất lượng sản phẩm. Cạnh tranh không lành mạnh cũng gây hệ lụy cho ngành nông nghiệp và ảnh hưởng xấu đến giá trị và thương hiệu của ngành. Điều này cũng đã gây thiệt hại kinh tế không nhỏ cho nhiều nhà vườn trong thời gian qua.

Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT), ông Hoàng Trung, đã nhận định rằng giống cây là yếu tố quan trọng trong sản xuất nông nghiệp và sử dụng giống cây giả hoặc chất lượng kém có thể gây ảnh hưởng lớn đến năng suất, chất lượng và giá trị hàng hóa. Hiện nay, đã có hệ thống hàng trăm cây đầu dòng và vườn cây đầu dòng được hình thành và công nhận trên toàn quốc để cung cấp giống chất lượng. Tuy nhiên, do đa dạng chủng loại CAQ, hệ thống này vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu quản lý.

Thứ trưởng Hoàng Trung nhấn mạnh rằng quản lý chất lượng giống cây ăn quả là một nhiệm vụ cấp thiết, đặc biệt đối với các tỉnh phía Nam, nơi chiếm trên 62% diện tích cây ăn quả của cả nước. Đặc biệt, khu vực ĐBSCL và Đông Nam Bộ được xem là vựa trái cây của cả nước. Việc cải thiện công tác quản lý chất lượng giống cây ăn quả sẽ góp phần đảm bảo năng suất và chất lượng sản phẩm, nâng cao hiệu quả đầu tư và thúc đẩy sự phát triển bền vững của ngành nông nghiệp.

Ông Đặng Phúc Nguyên, Tổng thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, đã nhấn mạnh rằng giống cây trồng đóng vai trò quan trọng trong việc cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Ông ví dụ rằng khi cạnh tranh với Thái Lan và Malaysia trong việc xuất khẩu sầu riêng, một trong những ưu điểm tạo nên thương hiệu trái cây của một quốc gia chính là giống cây mà họ sở hữu. Ông cho rằng nông nghiệp của Thái Lan và Malaysia đã phát triển từ nhiều thập kỷ trước Việt Nam nên họ có nhiều giống cây tốt hơn, từ đó sản phẩm của họ cạnh tranh tốt hơn Việt Nam rất nhiều.

Ông Nguyên đề nghị cần đầu tư kinh phí, tri thức và công nghệ cho các cơ sở, viện, trường nghiên cứu và phát triển giống cây để theo kịp các nước xung quanh. Điều này nhằm mục đích phổ biến các giống cây tốt và cạnh tranh trên thị trường. Ông dự báo rằng doanh thu từ xuất khẩu sầu riêng của Việt Nam dự kiến sẽ đạt 1,2 tỷ đô la Mỹ trong năm nay và có thể tăng lên 2 tỷ đô la Mỹ trong những năm tiếp theo. Tuy nhiên, ông nhận định rằng nếu Việt Nam có thêm giống sầu riêng và các giống cây tốt hơn nữa, thì khả năng tăng trưởng trong ngành nông nghiệp này sẽ còn lớn hơn nữa.

Ông Trần Hữu Hậu, Giám đốc Công ty TNHH thanh long Hoàng Hậu, từ góc độ doanh nghiệp, cho rằng giống cây là yếu tố quyết định đến thành công hay thất bại của cả nông dân và doanh nghiệp. Ông nhấn mạnh rằng công tác quản lý giống cây phải được nâng cao và quản lý một cách chặt chẽ nhằm đảm bảo chất lượng của cây trồng.

Ông Trần Hoàng Nhật Nam, Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Tiền Giang, đã đề xuất Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn định hướng phát triển giống cây cho từng vùng. Ông cho rằng ví dụ, ĐBSCL có thể chọn 1 hoặc 2 địa phương có năng lực và khả năng để nhà nước và doanh nghiệp đầu tư nhằm phát triển mạnh trong lĩnh vực này. Ông cũng đề nghị có quy định cụ thể về sản xuất, buôn bán giống cây trồng và yêu cầu cơ quan có thẩm quyền cấp giấy chứng nhận đủ điều kiện, tương tự như lĩnh vực kinh doanh phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, nhằm quản lý một cách chặt chẽ hơn. Ngoài ra, ông cũng nhấn mạnh cần xây dựng tiêu chí và tiêu chuẩn cụ thể về các cây đầu dòng và áp dụng tiêu chuẩn cây giống trên toàn quốc để đạt được quy định chung trong cả nước.

Hữu Ước
Nguồn: Tạp chí ĐT Doanh nghiệp Hội nhập