(15/5/2025) VINACAS kiến nghị Chính phủ về vấn đề nhân điều nhập khẩu

Thực hiện nhiệm vụ của Tổ Công tác về “Nhân điều nhập khẩu" được Chủ tịch và Ban Chấp hành giao, ngày 12/5/2025, tại Nhà Quốc Hội (Hà Nội), Tổ Công tác đã có buổi làm việc với Phó Thủ tướng Chính phủ Hồ Đức Phớc. Trước đó, Tổ Công tác đã gửi tới Phó Thủ tướng Công văn 47/CV-HHĐ: “Bản kiến nghị tóm tắt về chính sách kiểm soát nhập khẩu nhân điều đã qua chế biến vào Việt Nam"

Hình ảnh cuộc họp - VINACAS

Thành phần Đoàn VINACAS gồm có:

1. Ông Nguyễn Minh Họa, Phó Chủ tịch kiêm Trưởng ban Chính sách
2. Ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch Thường trực;
3. Ông Đặng Hoàng Giang, Tổng Thư ký;
4. Bà Phạm Thị Thủy Ủy viên Ban Thường vụ kiêm Trưởng ban Tài Chính;
5. Ông Trần Hữu Hậu, Trưởng Ban Kiểm tra kiêm Phó Tổng Thư ký.

Thay mặt Đoàn, Ông Nguyễn Minh Họa đã Báo cáo và Kiến Nghị với Phó Thủ tướng về vấn đề Nhân Điều nhập khẩu, nội dung chính như sau:

Năm 2024, Việt Nam nhập khẩu 131.620 tấn nhân điều, tương đương gần 600.000 tấn hạt điều thô, tăng 20,72% so với năm 2023. Riêng ba tháng đầu năm 2025, con số này đã đạt 19.561 tấn. Nguồn nhập khẩu chủ yếu từ châu Phi, nơi các quốc gia đang siết chặt xuất khẩu hạt điều thô để thúc đẩy chế biến nội địa, đồng thời hỗ trợ mạnh mẽ doanh nghiệp xuất khẩu nhân điều. Ông Họa nêu cụ thể chính sách của Bờ Biển Ngà:

- Cấm xuất khẩu điều thô vào đầu vụ để ưu tiên cho các nhà máy chế biến trong nước thu mua nguyên liệu chất lượng cao, chỉ cho phép xuất khẩu sau khi nhu cầu nội địa đã được đáp ứng.
- Áp giá thu mua và xuất khẩu tối thiểu với điều thô. Năm 2025, Chính phủ Bờ Biển Ngà đã nâng giá thu mua tối thiểu tại nông trại lên 425 franc CFA/kg, tăng 54% so với mức 275 franc CFA/kg của năm 2024.
- Điều thô khi xuất khẩu sang Việt Nam bị đánh thuế xuất khẩu (thuế DUS), mức thuế từng được điều chỉnh từ 10% xuống còn 7% giá CIF từ năm 2019.
- Ngược lại, nhân điều đã qua sơ chế (nhân còn vỏ lụa, nhân trắng) lại được miễn thuế xuất khẩu và hưởng trợ giá từ Chính phủ: Doanh nghiệp chế biến điều trong nước được trợ cấp 400 franc CFA/kg nhân điều xuất khẩu, tương đương 400.000 franc CFA/tấn.

Ông Họa nhấn mạnh:

Trong khi Bờ Biển Ngà và một số nước châu Phi có Chính sách hỗ trợ mạnh mẽ như trên thì Việt Nam miễn thuế cho tất cả vì là nguyên liệu chế biến hàng xuất khẩu. Điều này gây ra sự cạnh tranh không công bằng giữa ngành chế biến Điều Việt Nam và các nước châu Phi, khiến lượng nhân điều nhập khẩu từ châu Phi vào Việt Nam tăng nhanh chóng; nguy cơ gây nhiều hê lụy đối với ngành Điều Việt Nam nói riêng, Kinh tế xã hội Việt Nam nói chung, cụ thể:

Doanh nghiệp chế biến: Phải cạnh tranh không công bằng với nhân điều nhập khẩu giá rẻ, chất lượng thấp, dẫn đến nguy cơ thu hẹp sản xuất, mất thị phần và lãng phí đầu tư.

Nông dân trồng điều: Giá hạt điều thô trong nước giảm mạnh, tiêu thụ khó khăn, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập, đặc biệt là bà con dân tộc thiểu số.

Kinh tế - xã hội: Giá trị gia tăng từ chế biến nhân điều nhập khẩu không đáng kể; nguy cơ mất thương hiệu quốc gia do chất lượng sản phẩm suy giảm; hàng trăm ngàn lao động có thể mất việc làm.

Ông Họa nêu chính sách của Ấn Độ trong vấn đề này: Ấn Độ từ lâu đã áp dụng các biện pháp kiểm soát nhập khẩu nhân điều nhằm bảo vệ ngành chế biến điều trong nước:

Thuế nhập khẩu: áp dụng mức thuế cơ bản 30% đối với nhân điều nguyên hạt và nhân điều vỡ, cùng với thuế GST 5% và phụ phí phúc lợi xã hội 10%, nâng tổng thuế, phí nhập khẩu lên khoảng 46,35%.

Giá nhập khẩu tối thiểu (MIP): nhập khẩu nhân điều nguyên hạt và vỡ bị cấm nếu giá CIF dưới 720 INR/kg và 680 INR/kg tương ứng. Tuy nhiên, các đơn vị 100% xuất khẩu và khu kinh tế đặc biệt (SEZ) được miễn áp dụng MIP, với điều kiện không bán vào thị trường nội địa .

Từ những nội dung đã trình bày, để bảo vệ ngành điều Việt Nam, ông Họa nêu những kiến nghị của VINACAS với Phó Thủ tướng và Chính phủ:
- Đàm phán thương mại: Thiết lập các hiệp định song phương đảm bảo điều kiện xuất nhập khẩu công bằng với các nước cung ứng điều.
- Chính sách thuế: Không miễn thuế nhập khẩu đối với nhân điều nhập khẩu, kể cả với mục đích tái chế để xuất khẩu.
- Giá nhập khẩu tối thiểu: Áp dụng mức giá nhập khẩu tối thiểu đối với nhân điều nhập khẩu, tương tự như chính sách của Ấn Độ, để bảo vệ doanh nghiệp chế biến trong nước.
- Hàng rào kỹ thuật: Thiết lập các tiêu chuẩn kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt đối với nhân điều nhập khẩu, nhằm bảo vệ thương hiệu điều Việt Nam.

Phó Thủ Tướng Hồ Đức Phớc, ghi nhận những nội dung ông Họa trình bày và trao đổi thêm với Đoàn:

Hiện nay, không chỉ ngành Điều, các doanh nghiệp ở các ngành khác cũng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Chính phủ luôn quan tâm, nỗ lực để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho doanh nghiệp
Vấn đề miễn thuế nhập khẩu cho các loại hàng hóa nhập khẩu để sản xuất hàng xuất khẩu là chính sách khuyến khích sản xuất hàng xuất khẩu chung của nhà nước. Những mặt hàng Việt Nam chưa sản xuất được, hoặc thiếu hụt thì có sự ưu tiên về chính sách nhập khẩu. Việc đánh thuế riêng cho nhân điều hay một số mặt hàng là khó vì phải sửa luật.

Để tìm một biện pháp nào đó bảo vệ sản xuất trong nước còn phải xem xét để không vi phạm các thỏa thuận song phương (Như các Hiệp định Thương mại ký kết riêng với từng nước) và đa phương (Như cam kết trong WTO); Cũng như quan hệ thương mại thực tế với mỗi nước. Ví dụ, Bờ Biển Ngà xuất khẩu nhiều điều sang Việt Nam nhưng Việt Nam cũng xuất khẩu nhiều mặt hàng sang Bờ Biển Ngà. Nếu siết chặt việc nhập khẩu nhân điều vào Việt nam có thể ảnh hưởng đến xuât khẩu của các mặt hàng khác vào Bờ Biển Ngà.

Các thành viên trong Đoàn VINACAS đã phát biểu cung cấp thêm thông tin cho Phó Thủ tướng:
- Việt Nam với hầu hết các nước châu Phi chưa ký Hiệp định song phương về Thương mại. Do đó đề nghi Chính phủ xem xét:
+ Trước mắt, do họ có những chính sách bảo hộ trong nước gây mất công bằng cho doanh nghiệp Việt Nam (Ví dụ: quy định giá xuất khẩu tối thiểu và đánh thuế xuất khẩu với điều thô), vậy ta cũng cần có quy định để cân bằng trở lại (Ví dụ quy định giá nhập khẩu tối thiểu và thuế nhập khẩu với nhân điều nhập khẩu)
+ Về lâu dài, Chính phủ đàm phán để ký các hiệp định FTA song phương để tạo môi trường hoạt động thông thoáng, cạnh tranh công bằng cho doanh nghiệp 2 nước
- Theo Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu 2016 thì Chính phủ là cơ quan có thẩm quyền ban hành biểu thuế, thuế suất thuế xuất nhập khẩu; do đó, đề nghi Chính phủ xem xét để quy định mức thuế nhập khẩu phù hợp. Ví dụ: Thuế suất 25% theo Biểu thuế nhập khẩu ưu đãi.
- Nhân điều không phải là mặt hàng Việt Nam không sản xuất được, mà ngược lại: Việt Nam là nước chế biến và xuất khẩu trên 80% lượng nhân điều xuất khẩu trên thế giới. Do đó, không nên đưa nhân điều vào loại hàng hóa được ưu tiên nhập khẩu.
- Ngoài việc xem xét áp dụng quy định về thuế, đề nghị các ngành và Chính phủ xem xét, áp dụng những “Hàng rào kỹ thuật" phù hợp.

Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc kết luận: Tôi ghi nhận những kiến nghị, đề xuất của Hiệp hội. Tôi sẽ chuyển văn bản của Hiệp hội cho các ngành xem xét, làm việc trực tiếp với Hiệp hội để tìm giải pháp. Vấn đề là tìm được giải pháp phù hợp khiến bạn cũng ủng hộ mình, không làm gì được mình. Tuy nhiên, sửa 1 luật hoặc có quy định riêng cho 1 ngành, 1 mặt hàng là không đơn giản; đang đánh thuế mà bỏ hoặc giảm thuế thì dễ được ủng hộ; còn chưa đánh thuế mà đánh thuế thì khó hơn nhiều.

BTV.

(Trích Báo cáo của Tổ công tác VINACAS về nội dung làm việc với Phó Thủ tướng Hồ Đức Phớc ngày 12/5/2025)